พระเจ้าเจมส์ที่ 6 และ 1 (อังกฤษ: James VI and I หรือ James Charles Stuart; 19 มิถุนายน ค.ศ. 1566 – 27 มีนาคม ค.ศ. 1625) ทรงเป็นกษัตริย์แห่งสกอตแลนด์ในพระนามว่า พระเจ้าเจมส์ที่ 6 (อังกฤษ: James VI of Scotland) ตั้งแต่วันที่ 24 กรกฎาคม ค.ศ. 1567 และต่อมาเสวยราชย์เป็น พระเจ้าเจมส์ที่ 1[1] แห่งอังกฤษและไอร์แลนด์ (อังกฤษ: James I of England) จากการรวมราชบัลลังก์แห่งสกอตแลนด์ อังกฤษ และไอร์แลนด์ไว้ภายใต้การปกครองของกษัตริย์พระองค์เดียวในวันที่ 24 มีนาคม ค.ศ. 1603 (ตรงกับรัชกาลสมเด็จพระนเรศวรมหาราช) จนกระทั่งเสด็จสวรรคตใน ค.ศ. 1625 ทั้งราชอาณาจักรอังกฤษและราชอาณาจักรสกอตแลนด์ยังคงแบ่งแยกออกจากกันเป็นรัฐอธิปไตย โดยมีระบบรัฐสภา ศาล และกฎหมายเป็นของตัวเอง ภายใต้การปกครองของพระมหากษัตริย์องค์เดียวกันในฐานะรัฐร่วมประมุขพระเจ้าเจมส์เสด็จพระราชสมภพ ณ เมืองเอดินบะระ ราชอาณาจักรสกอตแลนด์ เป็นพระราชโอรสในสมเด็จพระราชินีนาถแมรีที่ 1 แห่งสกอตแลนด์กับเฮนรี ลอร์ดแห่งดานเลย์ ขึ้นครองราชย์เนื่องด้วยพระราชมารดาถูกบังคับให้สละราชสมบัติ บริหารราชการแผ่นดินภายใต้ผู้สำเร็จราชการหลายคน เมื่อสามารถบริหารราชการได้ด้วยพระองค์ก็ทรงบริหารตามอำเภอใจจนเกิดความระส่ำระสาย เกิดกบฏต่อต้านและมีการจำคุกผู้คนเป็นจำนวนมาก ใน ค.ศ. 1599 ทรงอภิเษกสมรสกับเจ้าหญิงแอนน์ แห่งเดนมาร์ก ด้วยความเกลียดชังพวกพิวริตัน ได้ทรงตั้งตำแหน่งบิชอปแห่งสกอตแลนด์ขึ้นใน ค.ศ. 1600 เมื่อพระนางอลิซาเบธแห่งอังกฤษสิ้นพระชนม์พระองค์ได้ขึ้นครองราชย์เป็นกษัตริย์อังกฤษในฐานะเป็นพระราชปนัดดา (เหลน) ของมเหสีของพระเจ้าเจมส์ที่ 4 ซึ่งเป็นชาวอังกฤษคือพระนางมากาเรต ทิวดอร์ และอีกครั้งหนึ่งที่พระองค์ได้รับความชื่นชมในช่วงแรกที่ขึ้นครองราชย์ แต่ด้วยการเห็นแก่พวกและการบริหารราชการแบบตามใจชอบ ทำให้พระองค์ไม่เป็นที่ชื่นชอบของประชาชนและขุนนางเมื่อเทียบกับช่วงเวลาในประวัติศาสตร์ไทย พระเจ้าเจมส์ที่ 1 แห่งอังกฤษทรงครองราชย์ในเวลาเดียวกันกับระหว่างรัชสมัยของ สมเด็จพระนเรศวรมหาราชและสมเด็จพระเจ้าทรงธรรมในสมัยกรุงศรีอยุธยา